+0 به یه ن

روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان

           از حرف تا عمل

فروردين ماه سال جاري بعد از تعطيلات عيد نوروز رئيس جمهور آذربايجان جناب الهام علي اف با استقبال دكتر حسن روحاني رئيس جمهوري كشورمان وارد تهران شد و با مقامات عاليرتبه ايران از جمله مقام معظم رهبري و رياست جمهوري ديدار و گفتگو كردند .

متاسفانه علي رغم وجود اشتراكات بسيار بين دو كشور در ادوار گذشته برخي مسائل بر روابط في ما بين سايه انداخته و به تناسب ظرفيتهاي موجود هرگز روابط بين دو كشور گسترده نبوده است اما با تغيير دولت در ايران و اتخاذ رويكردهاي جديد در حوزه سياست خارجي از سوي دوت يازدهم انتظار مي رود كه ظرفيت هاي بالقوه موجود تحقق يافته و به سمت شكوفايي پيش برود.

برخي رفتارهاي شعاري از طرف ايران از قبيل صدور اسلام سياسي و هراس دولت جمهوري آذربايجان از گسترش اسلام گرايي افراطي را ميتوان از جمله دلايل سردي روابط در گذشته ذكر كرد اما تحولات سالهاي اخير در منطقه به گونه اي بوده كه بايد اذعان كرد امروزه ايران نيز در صف مبارزه با اسلام گرايي افراطي قرار گرفته است حضور گروه هاي تروريستي و تكفيري به نام اسلام در شرق و غرب ايران مثل القاعده و داعش و اعلام تبري و انزجار ايران از اينگونه  گروه ها و برداشتهاي ناصواب از اسلام باعث شده اكنون ايران منادي اعتدال اسلامي در منطقه و جهان شود.

در همين راستا مقام معظم رهبري در ديدار با الهام علي اف ضمن تاكيد بر ارتباط با مردم و عقايد مذهبي خاطرنشان كردند كه نبايد اجازه داد برخي جريانها با ترويج افراط گرايي مذهبي وحدت ملي را منهدم كنند . اين دقيقا همان چيزي است كه رئيس جمهور آذربايجان  نيز نگراني خود را از اين مساله ابراز داشتند.

نگرانيهاي مشترك در كنار بينشهاي مشترك درك مشتركي را نسبت به هم ايجاد مي كند كه مي تواند  گرما بخش و تضميني در روابط دو طرف باشد و يخهاي عدم اعتماد بهم را ذوب نمايد.

در اين ميان مساله گروهاي ملي گراي پانيسمي در هر دو طرف نيز اگر مستمسك دولتي نداشته باشند نمي توانند چنان تاثير منفي در روابط في ما بين داشته باشند.

پس از استقلال جمهوري آذربايجان و اكتشاف ذخاير نفت ، مشكل ساختگي مذاكرات رژيم حقوقي درياي خزر همواره يكي از نقاط منفي در تفاهم بين دو كشور همسايه بوده است كه اگر منطقي نگاه كنيم و قوانين ساري و جاري بين المللي را هم در نظر بگيريم حق با جمهوري آذربايجان خواهد بود.ايران عهد نامه هاي عهد قجر را مبنا قرار داده  و بر آن پافشاري مي كند قراردادي كه طرف مقابل آن يعني شوروي اكنون وجود خارجي ندارد و روسيه نيز تنها در حد مرزهاي خود مي تواند وارث قرارهاي شوروي سابق باشد گرچه ايران در اين زمينه به توصيه هاي روسيه نيزقانع نيست. به هر تقدير ايران بايد حقيقت كشورهاي ساحلي درياي خزر را را ببيند و با دوري از شعار زدگي به حدود و صغور دريايي بين المللي گردن نهاده به بهره برداري خصوصي از مرزهاي ساحلي و آبي خود قانع باشد در اين زمينه انتظار مي رود دولت تدبير و اميد با اتخاذ رويكردهاي منطقي قفل خود ساخته رژيم حقوقي درياي خزر را نيز باز كنند.چنانچه آقاي روحاني نيز در مورد مذاكرات صورت گرفته بين دو كشور در زمينه رژيم حقوقي درياي خزر تصريح كردند:«ما در اين زمينه با هم گفتگو كرديم و هر دو طرف بر اين اعتقاد هستيم كه براي دستيابي به توافق نهايي در اين زمينه راه درازي پيش رو نداريم»

البته مرور تفاهم نامه هايي كه در اين سفر انجام شد باز كما في السابق چندان خاصيتي نداشت و چنگي به دل نمي زد يادداشتهايي در موارد حوادث غير مترقبه و محيط زيستي و يك موافقتنامه ساخت نيروگاه برق آبي ، اما به نظر من اهميت سفر چند روز بعد حسن اوغلو وزير دفاع و امنيت جمهوري آذربايجان به ايران و ديدار با وزير دفاع ايران كمتر از سفر آقاي علي اوغلو نبود و تفاهمهاي همكاريهاي نظامي و امنيتي بدون دادن فرجه به كشورهاي بدخواه ثالث و افراطي هاي داخلي  حائز اهميت بسيار بود و حاكي از اراده جدي دو طرف براي همكاري واقعي در كنار رفع سوء تفاهمات ورفع موانع داخلي و خارجي بود. ما اين ديدارها و مذاكرات را در روزهاي آغازين سال نو به فال نيك مي گيريم در اين راستا پرهيز ايران از اجلاسهاي شوم مثلثي با دشمنان كشورهاي ترك زبان يعني يونان و ارمنستان مي تواند به دور از ژستهاي كاذب ديپلماتيك چهرۀ يك دوست واقعي از ايران را ترسيم كند .

اجراي اصل 15 قانون اساسي و تدريس رسمي زبان تركي آذري نيز در ايران گرچه يك امر داخلي است اما ضمن جلب رضايت قوميت بزرگ آذري در ايران درجلب رضايت و اعتماد دولت و ملت جمهوري آذربايجان نيز بي تاثير نخواهد بود با اين روند جمهوري آذربايجان نيز ديگر درد ايران هراسي نداشته و در رفت و آمد اتباع ايران تسهيلات لازم را به عمل خواهد آورد تا شاهد شكوفايي روابط اقتصادي و سياسي و به خصوص بهار فرهنگي باشيم.

با اين اوصاف همه اذعان دارند كه در گذشته همكاريهاي دو كشور بسيار نازل بوده و اكنون كه التهاب نگرانيهاي مذهبي و قومي و حقوقي تا حدودي پايين آمده بايد سطح مناسبات دو كشور بالا رود.

در مورد لزوم توسعه همكاريهاي بين دو كشور ايران و آذربايجان باز حضرت آيت اله خامنه اي خاطر نشان كردند كه:« سطح مبادلات كنوني دو كشور در مقايسه با ظرفيتها و امكانات گسترده طرفين بسيار پايين است و اميدواريم اين سفر مقدمه توسعه همكاريهاي اقتصادي و منطقه اي شود»

در اين راستا استانهاي شمالغرب كشور بخصوص آذربايجان غربي بايد بيش از پيش از خود تحرك نشان دهد.

 مسئولين ما بايد پاسخگو باشند چرا با كشوردوست و برادري مثل جمهوري آذربايجان كه داراي اشتراكات عميق تاريخي ،مذهبي ،زباني است بايد چنين روابط نازلي داشته باشيم اما با كشوري مثل عراق كه تا ديروز دشمن خونخوار ما بود چنان. اقليم شمال عراق كه با پلانهاي آمريكا ابتدا منطقه پرواز ممنوع و سپس خودمختار اعلام شد اكنون قبله روابط خارجي استان ما شده است هنوز كوچه پس كوچه هاي ما ،كوهها و دشتهاي ما بوي خون شهداي سرافراز را مي دهند كه جوانان شهرما براي آباداني شهرهاي آنها روانه كارهاي مشقت آور مي شوند.حكومت اقليم شمال عراق كه دايه حمايت و پرورش گروههاي تروريستي پ پ ك وپژاك مي باشد كه عملا تهديد بالقوه و بالفعل براي كشور و به خصوص استان ما هستند عجبا كه شريك استراتژيك ما باشد اما برادران تني و مذهبي ما همسايه متشخص و بي آزاري مثل جمهوري آذربايجان معمايي لاينحل.

به اين سئوال بيش از مسئولين كشوري ، مسئولين استاني آذربايجان غربي و بخصوص شهري اورميه بايد جوابگو باشند .